Een bevrijdend gevoel

Als ik de huiskamer betreed, zit meneer op zijn stoel en begroet mij. Ik ken hem al sinds medio jaren 50. Toen begon op school de vriendschap met zijn zoontje, een klasgenootje van mij. Zo'n 35 jaar later gaat het al een tijdje niet goed met zijn gezondheid. Zijn vrouw is vele jaren eerder overleden. Hij ziet dat ik naar het zwarte apparaat in zijn hand kijk. Terwijl ik plaatsneem op een andere stoel, begint hij mij ongevraagd uit te leggen wat hij aan het doen is.
Hij heeft tijdens de oorlogsjaren in het verzet gezeten. Dat wist ik al via mijn vriendje. Al bleef het die paar keer beperkt tot sec die opmerking. Meneer vertelt over gebeurtenissen, die hem sindsdien achtervolgen. Met name over de standrechtelijke executies, waarbij hij aanwezig geweest is. Executies van collaborateurs en mensen die misbruik maakten van de oorlogssituatie. De 'veroordeelden' ruilden voedsel tegen woekerprijzen, waarbij als betaling dure sieraden, goud, zilver, klokken, schilderijen en ander waardevolle spullen geëist werd. In feite ordinaire diefstal, vond men toen binnen de lokale verzetsgroep. Voor de strafmaatregel ging men 's nachts op pad en werden de 'daders' na het aankloppen en opendoen direct neergeschoten. Er was geen controle vooraf. Veel van dat soort acties kwamen schijnbaar uit de lucht vallen. Af en toe zwijgt meneer en staart hij naar buiten, over het polderlandschap.
Na weer zo'n stilte, maar een die wat langer duurde, vertelt hij verder : "Zo zijn er ook mensen doodgeschoten die in wezen niets misdaan hadden. Daar kwam ik later achter. Ze waren het slachtoffer geworden van wraakacties. Wraak vanwege eerdere onenigheid. Ruzies over niets. Soms van nog voor de oorlog."
Terwijl hij met de kleine cassetterecorder schudt, zegt hij : "Hiermee lucht ik mijn hart. Het geeft een bevrijdend gevoel." Hij is al een paar dagen bezig met het vastleggen van zijn herinneringen. Ik hoopte hem wat te troosten door te zeggen dat een oorlog van alles uit een mens naar boven kan halen. Maar hij vindt dat hij meer vragen had moeten stellen aan de leiding, kritischer had moeten zijn.